Przepisy ograniczające stosowanie azotu w rolnictwie istniały w polskim prawie już przed naszym wejściem do UE. Po akcesji wdrożono unijną dyrektywę azotanową, m.in. zasady nawożenia na obszarach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie wód azotanami (OSN), obecnie obowiązujące w całej Polsce. Ograniczenia w nawożeniu azotem nakłada ustawa Prawo wodne z 2017 roku, szczegółowe przepisy zawiera Rozporządzenie Rady Ministrów, obowiązujące od 27 lipca 2018 roku.

Podstawowe zasady nawożenia

Dopuszczalna dawka azotu z nawozów naturalnych wynosi 170 kg N/ha w czystym składniku w ciągu roku. To funkcjonujący już wcześniej przepis, który ogranicza stosowanie obornika, gnojówki, gnojowicy i innych nawozów naturalnych do poziomu wynikającego z zawartego w nich azotu ogólnego. Na przykład, jeżeli w 1 tonie obornika jest 5 kg azotu, to roczna dawka tego nawozu na 1 ha nie może przekroczyć 170 : 5 = 34 tony. Nie zmieniły się także następujące zasady:

• Płynne i stałe nawozy naturalne należy przechowywać i składować w sposób bezpieczny dla środowiska tak, aby wycieki nie przedostawały się do gruntu i wód (zasada ogólna dla wszystkich sytuacji). Zatem wszyscy rolnicy, którzy produkują (lub przyjmują) i stosują nawozy naturalne, muszą zapewnić bezpieczne przechowanie ich przez okres, kiedy nie mogą być rolniczo wykorzystane.
• Zabronione jest stosowanie nawozów na glebach zamarzniętych, pokrytych śniegiem, zalanych wodą, nasyconych wodą (dotyczy całego roku).

Maksymalne dawki azotu i terminy nawożenia

Dla każdego uprawianego gatunku roślin obowiązują górne limity dawek azotu w czystym składniku (łącznie z nawozów mineralnych i organicznych). Limity te mogą być zmienione tylko wtedy, gdy gospodarstwo opracowuje indywidualny plan nawożenia lub plan nawożenia azotem.

W woj. kujawsko-pomorskim grunty orne można nawozić azotem w terminie od 1 marca do 25 października (nawozy mineralne i płynne nawozy naturalne) lub do 31 października (stałe nawozy naturalne). Nie dotyczy to gospodarstw, które będą zakładać uprawy jesienią po późno zbieranych przedplonach, buraku cukrowym, kukurydzy, późnych warzywach; dopuszczalna dawka azotu w wieloskładnikowych nawozach dla zakładanych upraw nie może przekraczać 30 kg N/ha oraz należy szczegółowo udokumentować: termin zbioru, datę, rodzaj i dawkę zastosowania nawozu oraz termin siewu jesiennej uprawy. Ponadto, jeżeli nie można było dokonać zbiorów lub nawożenia z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe (np. nadmierne uwilgotnienie gleby), graniczny termin nawożenia przesuwa się do 30 listopada.

Trwałe użytki zielone oraz uprawy trwałe i wieloletnie można nawozić azotem w terminie od 1 marca do 31 października (nawozy mineralne i płynne nawozy naturalne) lub do 30 listopada (stałe nawozy naturalne). Gleb odłogowanych nie nawozi się azotem przez cały rok; dopuszczalne jest nawożenie ugoru jesienią przed planowanym zakończeniem odłogowania.

Przechowywanie nawozów naturalnych

Najważniejsze obowiązki w zakresie przechowywania nawozów:

• Pojemność przykrytych zbiorników na płynne nawozy naturalne musi zapewnić 6-miesięczny okres ich przechowania.
• Powierzchnia miejsc przechowywania stałych nawozów naturalnych(np. obornik, pomiot ptasi) musi zapewnić 5-miesięczny okres ich przechowania.l
• Rolnik prowadzący produkcję zwierzęcą zobowiązany jest do obliczenia wielkości produkcji nawozów naturalnych oraz potrzebnej wielkości płyt i zbiorników na odchody zwierzęcej
• Przy utrzymywaniu zwierząt gospodarskich na głębokiej ściółce obornik może być przechowywany w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu.
• Możliwe jest czasowe (do 6 miesięcy) przechowanie obornika na gruncie– pod warunkiem zlokalizowania pryzmy na terenie płaskim, w miejscu niepiaszczystym i niepodmokłym. Lokalizację pryzmy oraz datę złożenia obornika zaznacza się na mapie lub szkicu działki, które przechowuje przez 3 lata od dnia zakończenia składowania. Nie wolno składować ponownie obornika na pryzmie w tym samym miejscu przed upływem 3 lat.
• Zabronione jest przez cały rok składowanie pomiotu ptasiego na gruncie.
• Zabronione jest przechowywanie nawozów naturalnych w odległości mniejszej niż 25 m od linii brzegu wód powierzchniowych, pasa morskiego oraz od studni lub ujęć wód, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej.
• Można przekazać część lub całość wytwarzanych w gospodarstwie nawozów naturalnych innemu rolnikowi lub biogazowni rolniczej. Musi to być udokumentowane na piśmie. Dokumenty przekazania nawozów przechowuje się przez 3 lata. Gospodarstwo przyjmujące nawozy naturalne powinno mieć odpowiednią powierzchnię lub pojemność do przechowywania ich w sposób bezpieczny dla środowiska.

Terminy dostosowania wielkości płyt i zbiorników:

• do 31.12.2021 roku – podmioty prowadzące chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich w liczbie większej niż 210 DJP, w tym fermy powyżej 40 tys. stanowisk dla drobiu oraz powyżej 2 tys. stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub powyżej 750 stanowisk dla macior;

• do 31.12.2024 roku – gospodarstwa z produkcją zwierzęcą mniejszą lub równą 210 DJP.

Przed upływem ww. terminów zbiorniki mają zapewnić co najmniej 4-miesięczne przechowanie płynnych nawozów naturalnych.

Plan nawożenia azotem

Obowiązek opracowania i stosowania planu nawożenia azotem mają fermy prowadzące chów lub hodowlę drobiu powyżej 40tys. stanowisk oraz chów i hodowlę trzody chlewnej powyżej 2 tys. stanowisk dla świń o wadze ponad 30kg lub 750 stanowisk dla macior. Podmioty te muszą uzyskać opinię w okręgowej stacji chemiczno-rolniczej oraz doręczyć kopię planu wraz z pozytywną opinią wójtowi (prezydentowi miasta) i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.

Plan nawożenia muszą mieć też rolnicy, którzy stosują na swoich polach nawozy naturalne nabyte w wyżej wymienionych fermach lub u importera.

Plan nawożenia azotem opracowują także gospodarstwa powyżej 100 ha użytków rolnych lub prowadzący uprawy intensywne (m.in. pszenica, rzepak) na powierzchni powyżej 50 ha lub utrzymujący obsadę zwierząt większą niż 60 DJP średniorocznie.

Dokumentacja

Gospodarstwa o powierzchni co najmniej 10 ha UR oraz utrzymujące co najmniej10 DJP zwierząt gospodarskich zobowiązane są do posiadania planu nawożenia azotem lub obliczenia maksymalnych dawek azotu, do obliczenia wielkości płyt i zbiorników donawozów naturalnych (przy produkcji zwierzęcej) oraz do prowadzenia ewidencji nawożenia azotem. Dokumenty trzeba przechowywać przez 3 lata.